رله چیست و چگونه کار می‌کند؟
در یک کارخانه، یک موتور روغن‌کاری ۱۰ دقیقه قبل از موتور اصلی شروع به کار می‌کند تا عملیات روغن‌کاری را پیش از راه‌اندازی موتور انجام دهد. رله، تجهیزی است که به بهترین شکل ممکن این توالی را مدیریت می‌کند. در این مقاله با ساختار، عملکرد و کاربر رله آشنا خواهید شد. همچنین، اگر علاقه‌مند به دانستن تفاوت‌های رله با کنتاکتور و کلید هستید، تا پایان با ما همراه باشید.
رله چیست؟
فرض کنید یک اکسترودر دارید که دو سیکل گرم‌کاری و خنک‌کاری دارد و قصد دارید دما را به ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد برسانید. اگر دما از حد مطلوب فراتر رود، سیستم گرمایش (المنت‌ها) باید خاموش و فن‌ها فعال شوند تا دما به تعادل برسد. برای این منظور، از رله استفاده می‌کنیم تا فن‌ها را به مدار اضافه کنیم.
رله (Relay) وسیله‌ای است که بین دو یا چند نقطه اتصال الکتریکی ارتباط برقرار می‌کند. رایج‌ترین و پرکاربردترین نوع رله، رله الکترومکانیکی یا EMR (Electromechanical Relay) است. به بیان ساده، رله شبیه به کنتاکتور عمل می‌کند؛ یعنی هنگامی که برق دریافت می‌کند، کنتاکت‌های آن باز یا بسته می‌شوند و به این ترتیب مدار قطع و وصل می‌شود.
کاربردهای رله
رله‌ها در بسیاری از سیستم‌ها و کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از مهم‌ترین کاربردهای رله عبارتند از:
۱. مدارهای فرمان و رله‌تکنیک برای ایجاد منطق کنترلی
۲. سیستم‌های کنترل روشنایی
۳. تابلوهای رله‌تکنیک به عنوان کنتاکت کمکی
4. راه‌اندازی فن‌های کم‌مصرف
۵. راه‌اندازی آلارم‌ها و آژیرها
۶. به عنوان ایزولاتور و واسط بین PLC و کنتاکتورها در تابلوهای PLC
نوع نصب رله (برد رله و سوکت ریلی)
رله‌ها به دو روش در مدار نصب می‌شوند:
۱. برد رله
۲. سوکت ریلی
برد رله
برد رله (Relay Board) امکان اتصال ورودی‌ها و خروجی‌ها را بدون نیاز به سیم‌کشی‌های پیچیده فراهم می‌کند. این نوع بردها به دلیل سهولت در استفاده و مقرون به صرفه بودن، معمولاً در تابلوهای PLC به کار می‌روند.
سوکت ریلی
برای نصب تکی و جداگانه رله‌ها روی ریل‌های تابلو، از سوکت ریلی استفاده می‌شود. این سوکت‌ها همچنین گزینه مناسبی برای ایجاد فاصله فیزیکی بین رله‌ها هستند.
نحوه سیم‌کشی رله به PLC
فرض کنید می‌خواهید PLC را از طریق رله به کنتاکتور متصل کنید. در این حالت، با فرمان PLC، موتور متصل به کنتاکتور وارد مدار می‌شود. در این سناریو، کنترل توسط PLC انجام می‌شود و فقط به یک تیغه باز نیاز خواهید داشت؛ بنابراین، نیازی به رله با پایه‌های زیاد نیست.
برای اتصال PLC به کنتاکتور با استفاده از رله واسط، مراحل زیر را مطابق شکل ۱۱ دنبال کنید:
۱. A1 و A2 بوبین رله را به PLC متصل کنید.
2. فاز R را به پایه COM رله وصل کنید.
3. کنتاکت NO رله را به A1 بوبین کنتاکتور وصل کنید و A2 بوبین کنتاکتور را به نول متصل کنید.
4. از اتصال صحیح کنتاکتور به موتور اطمینان حاصل کنید.
نحوه انتخاب رله
انتخاب رله به عوامل مختلفی بستگی دارد. در ادامه به مهم‌ترین عوامل دخیل در انتخاب رله اشاره خواهیم کرد:
۱. نوع برند: یکی از معروف‌ترین برندهای رله در ایران، برند فیندر (Finder) است.
۲. ولتاژ کاری: رله‌ها هم در حالت AC و هم در حالت DC موجود هستند و دارای سطح ولتاژهای مختلفی می‌باشند.
۳. میزان ولتاژ تحریک: میزان ولتاژ تحریک در رله‌ها معمولاً ۵، ۱۲، ۲۴، ۴۸، ۱۰۰ و ۲۷۰ ولت است.
۴. تعداد ترمینال‌ها یا کنتاکت‌ها:تعداد کنتاکت‌ها بستگی به تعداد المان‌هایی دارد که می‌خواهید کنترل کنید.
۵. جریان رله:رایج‌ترین مقدار آمپر در رله‌ها ۵، ۶، ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۶ و ۲۵ آمپر است.
۶. نوع محفظه و بسته‌بندی رله: این پارامتر بسته به محیط نصب انتخاب می‌شود.
۷. فضای تابلو برق:در نظر گرفتن حجم و فضای موجود در تابلو برق، پارامتر مهمی در انتخاب رله است.
۸. دمای محیط: در دمای بالای محیط، جریان کمتری از رله عبور می‌کند، بنابراین باید به این نکته توجه داشت.
۹. قیمت: با توجه به نوسانات قیمت‌ها، این پارامتر نیز در انتخاب رله‌ها تاثیرگذار است.
برندهای رله و قیمت‌های موجود در بازار
در بازار ایران، رله‌های فیندر و پارس‌فانال از مشهورترین برندهای موجود هستند
جمع‌بندی
در این مقاله با رله‌ها، کاربردها، عملکرد و ساختار داخلی آن‌ها آشنا شدید. همچنین، نحوه اتصال PLC به کنتاکتور با استفاده از رله و معیارهای انتخاب رله را فرا گرفتید. این اطلاعات تنها بخشی از دوره آموزش برق صنعتی ماهر است. برای یادگیری کامل مباحث برق صنعتی، به این دوره مراجعه کنید.
برچسب: رله چیست؟،
